1486 yılına tarihlenen, Sandro Botticelli tarafından yapılan Venüs’ün Doğuşu adlı eser, Erwin Panofsky yöntemine göre incelenmiştir. Bu yöntem, ön ikonografik inceleme, ikonografik inceleme veya tanımlama ve ikonolojik incelemeden oluşmaktadır. Bu yöntem ile ilgili  daha fazla bilgi almak için Erwin Panofsky İkonolojik ve İkonografik Çözümleme Yöntemi başlıklı makaleme bakabilirsin.

Ön İkonografik İnceleme

Eserde toplamda dört figür yer alır. Soldan itibaren incelemeye başladığımızda, kanatlı bir erkek figürü ve ona sarılmış bir kadın görülür her ikisi de yarı çıplaktır. Fakat her iki figürde de cinsel organlar gösterilmemeye gayret edilmiştir, tıpkı merkezde yer alan ana figür gibi. Erkeğin bedenini kısmen de olsa örten uçuşan mavi renkte kumaş bulunur.  Denizin üzerinde adeta yürürcesine uçan bu erkek figür, merkezde yer alan figüre doğru üflemektedir. Bu hava sirkülasyonundan olsa gerek etrafında beyaz çiçekler uçuşmaktadır. Ona sarılan kadın figürün, omzunda düğümlenen kısmen örtünmesini sağlayan, yeşil renkte kumaş bulunur ve erkek figüre sarılış biçimi dikkat çekicidir. Bu iki figüre bakıldığında bile resmin mitolojik bir konuyu işlediği öngörülebilir. 

Resmin odak noktası, merkezde yer alan tamamen çıplak olan, kadın figürüdür. İzleyicinin odak noktası olduğu gibi, resimde yer alan diğer figürlerde ona bakmaktadır. Deniz kenarında bir deniz kabuğu, istiridye kabuğu içinde yer alan bu kadın ile inci benzetmesi yapıldığı düşünülebilir. Bedeni oldukça özenli işlenmiş, kusursuz bir güzellik sunmaktadır. Utangaç bir tavırda olduğu yüz hatlarından ve beden dilinden anlaşılabilir. Bir eliyle göğüslerini örterken, kızıl renkli dalgalı saçları ile cinsel organını örtmektedir. Resmin sağında ona elinde örtüyle, koşarcasına olan figür bu düşünceyi güçlendirmektedir. Boynu eğik biçimde, uzun kızıl saçları ile yüzü de kusursuz işlenmiştir. 

Son olarak sağdaki kadın figürü, diğerlerinden farklı olarak tamamen giyinik şekilde işlenmiştir. Üzerinde yer alan beyaz renkte olan çiçekli elbise uçuşmaktadır. Bunun sebebi koşuyor olmasından kaynaklı ya da sağdaki erkek figürün üflediği havadan kaynaklanmış olabilir. Elinde bulunan kırmızı ve yine çiçek desenli örtü ile merkezde yer alan ana figürün üzerine doğru gidiyor gibi gözükmektedir. Vücut duruşu da bu düşünceyi destekler niteliktedir. Profili yandan verilmiş, yüz ifadesi pek anlaşılmamaktadır. Resimde görülen üç kadın figürünün de saçları kızıl renktedir. Ancak şüphesiz merkezde yer alan ana figürün saçları en özenli işlenmiş olanıdır. 

Bu sahne bir su kıyısında işlenmiştir,  suyun üzerinde uçan soldaki figürler vardır. Tam kıyı da deniz kabuğu üzerinde ana figür işlenmiş ve etrafındaki su hareketli şekilde olduğu izlenimi verilmiştir. Kara üzerinde bu figürlerden farklı olarak, mitolojik bir karakter olmadığı düşünülen, kadın figürü yer almış onun arkasında ormanı andıran ağaçlar işlenmiştir. 

İkonografik İnceleme

Eserde görülen figürlerin kimliğini belirleyecek olursak, Sol tarafta yer alan erkek figür, batıdan gelen ılık rüzgarı temsilen, batı rüzgar tanrısı Zefirus (zephrryus)’ tur. Ona sarılmış vaziyette olan kadın figür ise, karısı olan çiçek tanrıçası Choliris’dir. Venüs’ün deniz kabuğu üzerinde yol almasını sağlamaktadır. Bir yandan da rüzgarla birlikte Venüs’ün simgesi olan güller üzerine savrulmaktadır.

Merkezde yer alan figür, antik dönem tanrıçası, Venüs’tür. Venüs, Yunan mitolojisinde aşk ve güzellik tanrıçası olan Aphrodite’nin Latin mitolojisindeki karşılığıdır.  Sanatçı bu resmi yaparken, eski bir Venüs heykelinden ilham almıştır. Bu heykel antik dönemden kalan bir Venüs heykelinin kopyasıdır. Medici ailesi tarafından sipariş edilen bu heykel Mütevazı Venüs olarak bilinir. 

Resmin sağ tarafında yer alan kadın figür ise, Latin mitolojisinde, mevsimleri simgeleyen tanrıçalardan Horai’dir. Bu resimde görünende ilkbaharı simgelemektedir. Venüs’ün çıplak bedenini örtmek için elindeki giysi ile hazır beklemektedir. Horai’nin boynunda Venüs’ü temsil eden bir çelenk asılıdır. Gövdesinde yine Venüs’ün simgesi olan güllerden bir kemer bulunur.

Eserde Mitolojik bir konu işlenmiştir; "Yunan mitolojisinde Kronos, babası Uranüs'ü hadım edip cinsel organını denize atar. Sonuçta deniz döllenmiş olur ve Venüs denizden doğar. Venüs bu tabloda, bir deniz kabuğu üzerinde denizden yükselip, sol taraftaki iki rüzgâr tarafından kıyıya doğru sürüklenmiş şekilde betimlenir. Tabloya ilham veren antik dönem eserlerinde deniz kabuğu, vulvayı simgeler. Çıplak olarak betimlenen Venüs'ün yanında, mevsim tanrıçaları olan Horae'den biri bulunur ve elindeki çiçekli pelerin ile tanrıçanın üzerini örtmeye çalışır. Ayrıca rüzgârlar Venüs'ün üzerine, ortası altın renginde güller dökmektedir." (Wikipedia, 2020.)

İkonolojik İnceleme

Venüs’ün Doğuşu adlı eser, 1485- 1486 yıllarında Sandro Botticelli tarafından yapılmıştır. Sando Botticelli, 1445 tarihinde Floransa, İtalya’da doğmuştur. Asıl adı Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi’dir. Flippo Lippi’den eğitim almıştır. Eserlerin de Filippo Lippi’den etkileri görülse de daha çok,  Andrea del Verrocchio’dan etkilenmiştir. 

Resmin yapıldığı dönem alışılagelmiş konuların dışına çıkılmayan, sadece Hristiyanlık ile ilgili dinsel konuların işlendiği bir dönemdir. Rönesans ile birlikte Romanesk ve Gotik dönemin din merkezli anlayışının aksine bu dönemde insan merkezli bir düşünce anlayışı hakim olmuştur. 15.yüzyıla kadar sanat faaliyetleri kilise etkisi altındadır. Hümanizm ve eski çağlara özlem duygusu birleşince sanat insan için yapılmaya başlanmıştır.

Avrupa’da meydana gelen sosyal, siyasal ve ekonomik gelişmeler, İstanbul’un Fethi, Hümanizma hareketinin başlaması, fikir sanat adamlarını koruyan, destekleyen ailelerin ortaya çıkması,  Sanattan zevk alan zengin bir sınıfın oluşması gibi başlıca nedenler Rönesans’ı hazırlamıştır.

Resim sanatında da önemli gelişmeler olmuştur. Dini hayatın konu edindiği resimler önemini yitirmiş yerine doğa, insan imgeleri yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır. Orta Çağ’da üretilen fresk ve mozaikler bu dönemde tuval üzerine yapılmaya başlanmıştır. Resim tapınaklardan çıkarak zengin kesimin siparişleriyle bağımsız tablolar yapılmıştır. Resmin duvara asılması sayesinde evlere girerek, günlük yaşamın bir parçası haline dönüşmüştür. Figürün kompozisyon içindeki yeri önem kazanmış, arkaik resmin yüz ifadesi ortadan kalkmıştır. Rönesans döneminde perspektif ve çizgi birleşerek, insanı gerçeğe daha uygun biçimde tasvir etme çabası vardır. 

Konunun temelde insan olduğu ve dinin ikinci plana atıldığı bu dönemde, Sandro Botticelli tarafından yapılmış Venüs’ün Doğuşu adlı eser döneminin önemli eserlerinden biridir. 1486 yılına tarihlenen resmin, Medici ailesi tarafından sipariş edildiği bilinir.Bugün Floransa’da Uffizi Galeri’de bulunan bu eser, tuval üzerine yağlı boya tekniğinde olup, 172x278 cm boyutlarındadır.
 

Vikipedi Özgür Ansiklopedi ( Nisan 2020). Venüs'ün Doğuşu(Botticelli).https://tr.wikipedia.org/wiki/Ven%C3%BCs%27%C3%BCn_Do%C4%9Fu%C5%9Fu_(Botticelli), Erişim Tarihi: 11.05.2020.

Sanatabasla Web Sitesi (Haziran 2020). Venüs'ün Doğuşu “ The Bırth Of Venüs” Botticelli. https://www.sanatabasla.com/2012/06/venusun-dogusu-the-birth-of-venus-botticelli/, Erişim Tarihi: 11.05.2020.

Kalkan, Kübra Nur (T.y). https://www.tarihlisanat.com/sandro-botticelli/, Erişim Tarihi: 11.05.2020.

Biyografiinfo Web Sitesi (2018). https://www.biyografi.info/kisi/sandro-botticelli, Erişim Tarihi: 11.05.2020.