Müzeler sanat tarihi açısından değerli olan eserlerin korunup sergilendiği yerlerdir. Sergilenen eserlerin tarihi, kültürel değeri ve işlevinde farklılıklar olması ile Müze Türleri oluşmuştur. Peki dünya üzerindeki ilk müze kim tarafından, nerede kuruldu? Müzelerin kurulmasına neden olan ana düşünce koleksiyonculuk ile gelişmiş olabilir mi?

Müze kelimesi, Eski Yunanca da Musa'ların yani ilham perilerinin yaşadığı, bilimler tapınağı anlamına gelen Mouseion kelimesinden gelmektedir. Müzeler her ne kadar sanat eserlerinin sergilendiği bir yer olarak görülse de gerçek anlamda, bilgi aktaran kurumlardır. Okuduğumuz bir bilgidense giderek yerinde görüp, öğrendiğimiz bilgiler hem daha akılda kalıcı hem de keyiflidir. 

Müze; kültür, sanat ve bilimsel değer taşıyan eserlerin korunup, halkın eğitimi için sergilendiği, aracı bir kurum olarak tanımlanmaktadır. Sergileme bölümü bulunan kütüphaneler, arşiv merkezleri, halkın ziyaretine açık olan anıtlar, binalar ve akvaryum gibi kuruluşlarda, bu tanımın içerisine girmektedir. (ICOMS)  Müzelerin genel amacı, insanlık tarihi boyunca sahip olduğumuz değerleri, bilgileri ve güzellikleri günümüze aktarmaktır. Müzeler kendi içerisinde, alanına giren eserlerin korunmasını ve sergilenmesini üstlendiğinden, her müzenin kendine özgü bir amacı bulunmaktadır. 

İlk Müze Nasıl Kuruldu? 

İlk Müzenin  MÖ. 300 yıllarında İskenderiye'de I. Plotemaios tarafından kurulduğu kabul edilmektedir.  Modern anlamda ilk müze ise 1679 da Oxford Üniversitesi'nde kurulan Ashmolean adlı müzedir. 

Müzelerin kurulmasını sağlayan en önemli faktör koleksiyoncular olmuştur. Geçmişe merak duyan ve tarihi eserleri toplama, onlara sahip olma arzusu ilk koleksiyonların oluşmasını sağlamıştır.

Koleksiyonların Oluşmasında Ana Düşünceler

Koleksiyonların oluşmasında altı ana düşünce rol oynamaktadır; 

• Servet sahibi olma düşüncesi; Bu düşünce ile değerli takılar, kıyafetler gibi eserler toplanmıştır.
• Kişisel beğeni ve sosyal prestij; Orta Çağ boyunca saray ve köşklere, ülke içinden ve dışından getirilen eserlerle oluşturulmuş koleksiyonlar bulunmaktadır.
• Dini eşyalara ve sihirli olduğu sanılan eşyalara sahip olma arzusu; Farklı birçok koleksiyonun oluşmasını sağlamıştır.
• Hediyeler; Devlet büyüklerine, padişah ve krallara sunulan hediyelerle koleksiyonlar oluşturulmuştur. Bunun en güzel örneği Topkapı Sarayı Müzesi’dir.
• Az bulunan eşyaları elde etme isteği; koleksiyonların oluşmasını sağlayan başlıca etkendir. Avrupa’da ki sanat galerinde yer alan ünlü tablolar bu şekilde oluşturulmuştur.
• Merak duygusu; Hepimizin kendine has beğeni duyduğu küçük de olsa biriktirmekten zevk aldığı eşyalar bulunur. Kimimiz deniz kabuklarını biriktir, kimimiz benim de yaptığım gibi her gittiği yerden o şehri hatırlatan küçük objeleri toplar, biriktirir.

Müze Türleri                                      

  1. Sanat ve Arkeoloji Müzeleri; Dünyaca ünlü ve oldukça değerli sanat eserlerinin yer aldığı Louvre Müzesi ve British Müzesi bu kategori içinde yer alır.

  2. Tarih Müzeleri; Bu türde olan müzelerde, arkeolojik eserlerin yanında ülkelerin tarihi ile ilgili eserler sergilenmektedir. Ankara’da yer alan, 2. Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak hizmet veren bina günümüzde, Cumhuriyet Müzesi olarak kullanılmaktadır.

  3. Modern Sanat Müzeleri; Çağdaş sanatçılar tarafından yapılan eserlerin sergilendiği müzelerdir. İspanya’da yer alan ve mimarisi ile oldukça farklı bir görünüş sergileyen Guggenheim Bilbao Müzesi bu tür müzelerden yalnızca biri.

  4. Etnografya Müzeleri; Kıyafetler, silahlar, günlük kullanım eşyaları gibi halkın maddi kültürü ile ilgili eserlerin sergilendiği müzelerdir. Mustafa Kemal Atatürk’ün naaşının Anıtkabir’e defnedilene kadar kaldığı, Ankara Etnografya Müzesi; Türk sanatının Selçuklu devrinden günümüze kadar devam eden, Anadolu etnografya ve folkloru ile ilgili eserleri sergilemektedir.

  5. Açık hava müzeleri; Sanat eserlerinin kendi ortamlarında, açık alanda sergilendiği müzelerdir. İzmir’de yer alan Efes Antik Kenti ve Pamukkale’de yer alan Hierapolis birer açık hava müzesi örneğidir.

  6. Tabiat Tarihi Müzeleri; yerin yapısı, hayvanlar ve bitki türleri ile ilgili müzelerdir. Atatürk’ün emri ile Ankara kurulan MTA Tabiat Tarihi Müzesi, Türkiye’de bulunan hayvan ve bitki örnekleri ile soyu tükenmiş hayvanların ve bitki türlerinin sergilendiği bir müzedir.

  7. Bilim- Teknik Müzeleri; adından da anlaşılacağı üzere bu alanlarda kurulan müzelerdir. İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi bu başlık altında ele alınabilir.

  8. Spor Müzeleri; 1993 tarihinde kurulan Lozan Olimpiyatlar Müzesi bu tür müzelere örnektir.

  9. Müzik ve Müzik Tarihi Müzeleri; Eski Müzik Aletleri ve Müzik kayıtlarının sergilendiği müzelerdir. Berlin’de Devlet Müzik Araştırma Enstitüsü’nün Müzik Aletleri Müzesi bulunmaktadır.

  10. Tiyatro, Fotoğraf, Film gibi Sanat alanları ile ilgili Müzeler; Örnek olarak TÜRVAK Sinema- Tiyatro ve Sanat Kitaplığı Müzesi verilebilir.

  11. Çocuk ve Gençlik Müzeleri; İstanbul Oyuncak Müzesi bu türde bir müze olarak örnek gösterilebilir. Ayrıca evde bolca vaktimizin olduğu bu günlerde, müzeyi sanal olarak gezebileceğini hatırlatmak istedim; İstanbul Oyuncak Müzesi Sanal Tur

  12. Özel Amaçlı Müzeler; Askeri, Eczacılık, Avcılık gibi alanlarda kurulan müzelerdir. German Pharmacy Museum Eczacılık alanında kurulmuş bir müzedir.

Bu makalede görmediğin ve farklı olduğunu düşündüğün bir müze varsa yorumda belirtmeyi unutma :) Ayrıca yeni yerler keşfetmekten zevk alıyorsan bu makaleme mutlaka bakmalısın, İnsanlığın Ortak Mirası; Dünyanın 7 Harikası Yeni ve Eski