Herhangi bir motif veya yazı örneğinin ince bir kağıt veya deriden oyulması suretiyle meydana getirilen eserlere, kaatı sanatı denir. Kağıt, deri gibi benzeri malzemeler üzerindeki motifin kesilip çıkartılarak, içi oyulmuş olan diğer bir kağıt, deri, cam vb. malzemenin üzerine yapıştırılmak suretiyle meydana getirilen işlerdir. 

Bu işi yapan kimselere, kattârı denilmektedir. Kesim işlemi yapıldıktan sonra kalan içi boş kısım dişi (negatif), çıkartılan motif ise erkek (pozitif) olarak adlandırılmaktadır. Bu erkek ve dişi motifler muhtelif iki levhada ayrı ayrı yapıştırılarak vücuda getirilebilir. Eski kitap ciltlerinin, iç ve üst, kapak kısmında bulunan deri oyma süslemeler ayrıca Filigree olarak adlandırılmaktadır. Bu sanatta en meşhur usta, Bursalı Fahri’dir, eserleri fahri oyması adıyla anılarak, ün kazanmıştır. Resvi, Cevri, Reşid, Vahyi ve Süleyman diğer başlıca ustalardır.

katı sanatı yapımı

KATI SANATININ TARİHÇESİ

Menşei İran’a uzanan katı sanatının en eski örneklerine, XV. ve XVI. yüzyıllarda Herat’ta yaşamış olan ustaların eserlerinde rastlanmaktadır. İslam kitap sanatlarında, oyma sanatı XIV. yüzyıllarda başlar, Osmanlılara gelişi de aynı yüzyılın başlarındadır. Özellikle, Kanuni Sultan Süleyman döneminde önemli bir sanat dalı olarak, pek çok el yazmasının tezhipten sonraki en önemli süs unsuru olmuştur. Dikkat ve ustalıkla yapıldığında, oymaların negatifi ve pozitifi kusursuz çıkmakta ve bunlar özellikle, karşılıklı sayfalarda kullanılmaktadır. Bu sanat bazı yazı çekmecelerinin tezyinatında da kullanılmıştır. XVI. yüzyıllarda rağbet gören bu sanat, XVII. ve XVIII yüzyıllarda da dönemin sanat anlayışına uygun olarak devamlılığını sürdürmüştür. XVII.yüzyılda Türkiye’ye gelen seyyahların ilgisinin çekerek, Avrupa’ ya yayılmıştır. Türk kitap sanatlarının gerilemeye başladığı dönemlerde, bu sanatta olan ilgide azalmıştır. XIX. yüzyılda hiçbir sahada hiçbir ciddi eserin ortaya koyulmaması, bu sanat dalının son bulmasına sebep olmuştur.

Nevregen; oymacılıkta kullanılan eski keski aleti.

KATI SANATÇILARI 

  • Fahri el Bursavi
  • Ali Çelebi
  • Mahmut el Gaznevi
  • Mehmed bin Gazenfer
  • Nakşi
  • Derviş Hasan Eyyubi
  • Halazade Mehmed