Attarouthi Hazinesi,  Bizans İmparatorluğunun zengin bir bölgesi olan Suriye, Attarouthi Kasabası'nda bulunmuştur. 10 adet kalis, 3 adet buhurdan, 1 şarap süzgeci ve kutsal ruhun simgesi güvercin figürü olmak üzere toplamda 15 parçadan oluşan Attarouthi Hazine grubu günümüzde Metropolitan Sanat Müzesi’nde sergilenmektedir. 

Müzenin sanal koleksiyonda görülebilen sekiz kalis, iki kandil ve bir şarap süzgeci makalede ele alınmıştır. Eserlerin tümü Ökaristi ayininde kullanılan, litürjik eşyalardır.  Kutsal şarap ayinde kullanılmadan önce posalarının giderilmesi için süzülmekteydi. Makalede ele alınan şarap süzgeci de aynı amaç doğrultusunda, gümüş malzemeden üretilmiş olup süzgeçteki delikler İsa’nın adının Yunanca  (Iesous) X (Christos) baş harflerinin bir monogramı olan bir Christogram şeklinde delinmiştir. Ele alınan kadehlerde ve kandillerde aynı temanın işlendiği görülmektedir. Özellikle kadehlerin ağız kısımlarında yer alan Yunanca adak yazıtlardan, eserlerin yerel vatandaşlar tarafından şehrin Aziz Stephen'a adanmış büyük kilisesine ve Aziz John'a adanmış daha küçük bir kiliseye sunulduğu anlaşılmaktadır. 7. yüzyılın başlarında Suriye önce Sasani İmparatorluğu ve Pers İmparatorluğu tarafından kuşatılmış ardından da İslam orduları tarafından ele geçirilmiştir. Hazine muhtemelen Bizans ordusunun bölgeye yönelik saldırılarında, geri çekilirken bir anda koruyucu bir kapta aceleyle gömülmüştür.

Env. No:  1986.3.8

Tür: Kalis

Malzeme: Gümüş

Tarih: 400–450

Teknik: Kazıma- Kabarma- Altın yaldızlama 

Ölçü: 22,2 × 16 cm. Çap: 3,8 cm. Kaide: 8,9 cm. Kap kapasitesi: 1700 ml.

Tasvir; Suriye, Attarouthi Hazinesi’nde yer kadehlerden biri olup çanak kısmına dört figür işlenmiştir. Altın yaldızlama ile belirginleştirilen bu figürler; haçlı halesi bulunan genç bir İsa; uzun saçlı, öncü Aziz John; orans duruşunda Meryem ve elinde İncil tutan bir aziz tasviri yer almaktadır. Kadehin ağız kısmında yine altın yaldızlama ile belirginleştirilmiş bir yazıt yer alır. Yazıt ile figürler Roma çelengi diyebileceğimiz kabartma tekniğindeki bir bant ile ayrılmıştır. 

Yazıt: Attarouthi Köyü’nün Aziz John Kilisesi için

Env. No:  1986.3.3

Tür: Kalis

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Teknik: Kazıma- Kabarma- Altın yaldızlama 

Ölçü: 21,3 x 16 cm. Çap: 3,5 cm. Kaide: 8,9 cm. Kap kapasitesi: 1900 ml.

Tasvir; Kadehin ağız kısmında Yunanca adak yazıtı bulunmaktadır. Yüzeyde ise kemerler arasına altı figür işlenmiştir. Bu figürler; uzun saçlı, öncü Aziz John tasviri, orans duruşunda Meryem, orans duruşunda bir aziz, kalkanlı bir asker aziz ve genç İsa tasviridir. Diğer asker tasviri Aziz George olmalıdır. Yazıt ile kemer arasında yine benzer örneklerde olduğu gibi Roma çelengi görülmektedir. 

Yazıt: Eudoxia’nın kurtuluşu için Attarouthi Köyü Aziz Stephen Kilisesi’ne.

Env. No:  1986.3.7

Tür: Kalis

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Teknik: Kazıma- Kabarma- Altın yaldızlama 

Ölçü: 23,9 × 17 cm. Çap: 4,2 cm. Kaide: 9,5 cm. Kap kapasitesi:  2100 ml.

Tasvir; Gümüş malzemeden yapılmış kadeh üzerinde figürler, yazıt ve diğer detaylar altın yaldızlama ile belirginleştirilmiştir. Çanak kısmında dört figür görülmektedir, bunlardan birisi erken dönem betimine uygun genç İsa tasviridir. İsa tasvirinin dışında elinde bir buhurdan tutan aziz betimlemesi ve orans duruşta Meryem betimlemesi bulunmaktadır. Çanağın ağız kısmında Yunanca bir adak yazıtı bulunmaktadır. Yazıt ile figürler arası Roma çelengi ile ayrılmıştır, aynı betimleme kaidede görülmektedir. 

Yazıt: Bir adağın yerine getirilmesi için, onların isimleri Tanrılarına bildirilmiştir.

Env. No:  1986.3.5

Tür: Kalis

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Teknik: Kazıma- Kabarma- Altın yaldızlama 

Ölçü: 20,4 × 15,9 cm. Çap: 3,4 cm. Kaide: 9,4 cm. Kap kapasitesi:  1550 ml.

Tasvir; Kadehin merkezinde genç bir İsa betimlemesi yer alır. Bu figürün İsa olduğu kafasındaki haçlı haleden anlaşılmaktadır. Diğer bir kemerde elinde buhurdan tutan bir Aziz Diakon ( Aziz Stephen olduğu düşünülmektedir.) ve başka bir kemerde ise genç bir aziz yardımcısı betimlenmiştir. Kemerlerin birinde ise Bakire Meryem, baş melek ile orans pozisyonunda betimlenmiştir.

Yazıt: Ben papaz Diodoros, Tanrı’ya, Aziz Stephen’a, Aziz George’a ve aynı zamanda Attarouthi Köyü halkına şükranlarımı sunarım

Env. No:  1986.3.4

Tür: Kalis

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Teknik: Kazıma- Kabarma- Altın yaldızlama 

Ölçü: 19,9 × 15,7 cm. Çap: 3,3 cm. Kaide: 8.1 cm. Kap kapasitesi: 1100 ml.

Tasvir; Kadehin çanak kısmında adak ifadesinin yer aldığı Yunanca yazıt bulunur. Yazıttan sonra kabartma tekniğinde roma çelengi bezemesi kadehin etrafını çevrelemiştir. Çanak kısmında görülen figürler kemer altına işlenmiştir. Kemer aralarında ise su damlası şeklinde motifler görülmektedir. Figürlere baktığımızda başındaki halesinde haç bulunan figür İsa tasviridir. Elinde bir buhurdan ile tasvir edilen figür ise Diakon Aziz Stephen olmalıdır. Diğer kemerler altında ise Meryem ve baş melek tasviridir. 

Yazıt: Attarouthi Köyü’nün Diadoros’un kurtuluşu için sunulmuştur.

Env. No:  1986.3.2

Tür: Kalis

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Teknik: Kazıma- Kabarma- Altın yaldızlama 

Ölçü: 24,6 × 16,7 cm. Çap: 3,3 cm. Kaide: 10 cm. Kap kapasitesi:  2000 ml.

Tasvir; Kalis kompozisyonuna bakıldığında diğerlerinden farklı olarak, azizlerin asker kimliği ile betimlendiği görülmektedir. Figürlerin Aziz George’un en erken tarihli ejderha öldürdüğü, zırhlı tasviri olabileceği düşünülmektedir. Kadeh kemerli bezemeleri ve ağız kenarındaki yazı şeridi ile tipik bir Erken Bizans kalisidir.

Yazıt: Attarouthi Köyü’nün Aziz Stephen Kilisesi için.

Env. No:  1986.3.10

Tür: Kalis

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Teknik: Kazıma- Kabarma- Altın yaldızlama 

Ölçü: 20,5 × 15,1 cm. Çap: 3,9 cm. Kaide: 9 cm. Kap kapasitesi:  1100 ml.

Tasvir; Eser üzerinde yer alan tasvirlerden, bir elinde İncil tutan ve diğer elinde buhurdan sallayarak duaların Tanrı’ya ulaşmasını sağlayan figürün Aziz Stephen olduğu düşünülmektedir. Aziz Stephen Hıristiyan Kilisesi’nin ilk 7 gönüllü papazından birisi olduğu için Hıristiyan dünyasında önemli bir yer teşkil etmektedir. Bu nedenle liturjik Kalis’in üzerinde betimlendiği düşünülmektedir.

Yazıt: Attarouthi Köyü’nün Aziz John Kilisesi için.

Env. No:  1986.3.9

Tür: Kalis

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Teknik: Kazıma- Kabarma- Altın yaldızlama 

Ölçü: 20,7 × 14,9 cm. Çap: 3, 3,9 cm. Kaide: 8,9 cm. Kap kapasitesi:  1100 ml.

Tasvir; Eser gümüş malzeme üzerine altın yaldız süslemeleridir. Kompozisyonu ise yıldız ve haç betimlemeleri oluşturmaktadır. Kadeh üzerindeki yıldızların İsa’nın doğumunda Beytullahim üzerinde beliren yıldızları temsil ettiği düşünülmektedir. Haç ise İsa’nın ölümünün sembolüdür. Böylelikle kadeh üzerinde İsa’nın doğumu ve ölümü sembolleştirilerek anlatılmıştır.

Yazıt: Attarouthi Köyü’nün Aziz Stephen Kilisesi için.

Env. No:  1986.3.14

Tür: Şarap Süzgeci

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Ölçü: 5,8 × 17,6 × 9,8 cm. Ağırlık: 169gr.

Tasvir; Şarap ayinde kullanılmadan önce posalarının giderilmesi için süzülüyordu. Bu süzgeç İsa’nın adının Yunanca I (Iesous) X (Christos) baş harflerinin bir monogramı olan bir Christogram şeklinde delinmiştir. 

Env. No:  1986.3.12

Tür: Kandil

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Teknik: Kazıma- Kabartma

Ölçü: 8,5 x 13,2 x 12,6 cm.

Tasvir; Asılarak kullanılan kandil zincirleri ile birlikte günümüze ulaşmıştır. Kandilin içinde gümüş malzemenin zarar görmemesi için yerleştirilmiş daha değersiz bir malzemeden olan bronz kap görülmektedir. Gümüş malzemeden üretilmiş kandilin yüzeyinde madalyonlar içine tasvir edilen figürler; halesinde haçı ile birlikte genç İsa tasviri, orans duruşta Meryem, öncü Aziz John ve bir aziz, muhtemelen Aziz Stephen’dır.

Yazıt: Kyriakos'un çocukları Ertha ve Stephen'ın ruhlarının huzuru için.

Env. No:  1986.3.11

Tür: Kandil

Malzeme: Gümüş

Tarih: 500–650

Teknik: Kazıma- Kabartma

Ölçü: 8,2 x 13,2 cm.

Tasvir; Asılarak kullanılan kandil zincirleri ile birlikte günümüze ulaşmıştır. Kandilin içinde gümüş malzemenin zarar görmemesi için yerleştirilmiş daha değersiz bir malzemeden olan bronz kap görülmektedir. Kandil yüzeyinde madalyonlar içinde genç İsa ve baş melek tasvirleri yapılmıştır. Madalyonlar arasına ise haç işlenmiştir. Erken dönem tasvirlerinde İsa kısa, kıvırcık saçlı bir genç olarak tasvir edilmektedir. Başındaki halesinde öldürüldüğü haçı betimleyen haçın kolları görülmektedir. İsa tasvirinin yanındaki madalyonlara baş meleklerin işlenmiş olması İsa’nın cennette olduğunu sembolize etmektedir. 

Yazıt: Attarouthi köyündeki Aziz Yuhanna [Kilisesi]

Acara, Meryem (1997). Bizans Maden Sanatında Dini Törenler Sırasında Kullanılan (Liturjik) Eserler. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. 

Mango, Maria Mundell (1986). Silver From Early Byzantıum, The Kaper Koraon and Treasures. The Walter Art Gallery, Baltımore.

Scott, David (2011). A. Ancient Metals: Microstructure and Metallurgy. Conservation Science Press, Los Angeles.

Tüzün, Meltem (2013). Bizans Liturjisi’nin Ana Ayini Ökaristi’de Kullanılan Kalisler. Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Eskişehir.